De Gebarenboerderij in Scherpenzeel is de enige bij de Federatie bekende zorgboerderij waar uitsluitend dove mensen komen én de zorgboer en boerin beide ook doof zijn. Het lijkt iets om trots op te zijn, maar eigenlijk maken Jochem (35) en Evita (29) Goudriaan zich er vooral zorgen om. “Op plekken waar geen gebarentaal ‘gesproken’ wordt bestaat het risico dat dove mensen zich slecht gehoord voelen”, vertelt Jochem via tolk Willem.
Er wordt nu nog niet gecontroleerd of begeleiders gebarentaal gebruiken. En ook is het niet altijd zo dat er altijd meer dan één dove tegelijk op de zorgboerderij is. “Het kan dus goed zijn dat dove mensen op een zorgboerderij zich de hele dag niet kunnen uiten. Natuurlijk, eten drinken en naar de wc dat is nog wel uit te leggen, maar dat doet natuurlijk geen recht aan alle wensen, gedachten en gevoelens van iemand. Wij doven hebben juist een hele rijke taal, vanuit een grote verbondenheid en een eigen cultuur met veel humor.”
Verder met Evita’s roots
Evita groeide op bij haar ouders op hun zorgboerderij met pluimvee en geiten. Samen met vrienden startten Evita's ouders een tweede zorgboerderij. Onder de deelnemers waren wel eens wat doven, maar dat was niet per se bewust. Evita: “Door zelf op te groeien op een zorgboerderij, heb ik het fenomeen zorgboerderij leren kennen. Eerst zouden Jochem en ik op een andere plaats zelf iets beginnen, nadat ik een jaar bij ’s Heerenloo had gewerkt na mijn SPH-opleiding. Maar toen de vrienden van mijn ouders in 2012 wilde stoppen met de zorgboerderij, zagen wij het als Gods bedoeling om het stokje over te nemen. Jochem maakte de switch van assistent-accountant naar zorgboer met pluimvee: “Ik heb eerst alles geleerd over het runnen van een pluimveebedrijf, daarna ben ik begonnen met de zorgtak speciaal voor doven. Hier was veel vraag naar, we hebben dan ook nooit spijt gehad. Het is heel fijn om mensen te kunnen helpen, daar leven we voor. Inmiddels hebben we vijf kinderen, dus Evita heeft zich wat teruggetrokken. We hebben drie medewerkers in dienst, zij zijn ook doof.” Evita: “Maar als de jongste straks naar school gaat, kom ik wel weer terug.”
Veel doven met buitenlandse achtergrond
De Gebarenboerderij heeft een biologische pluimveetak voor de eieren, een houtwerkplaats en een moestuin. Op de zorgboerderij komen veel doven met een buitenlandse achtergrond, waarom dat zo is weet Jochem niet. “We hebben nooit veel aan werving gedaan, mensen komen vanzelf op ons pad. We ontvangen nu 16 mensen, samen met 3 medewerkers. We willen best nog iets groeien, maar niet te snel. We bouwen eerst rustig de nieuwe dagbestedingsruimte af.”
De doven met een buitenlandse achtergrond kunnen de Nederlandse gebarentaal nog niet, en soms kunnen ze zelfs geen enkele gebarentaal. Jochem: “Dat is heel schrijnend. Er zijn mensen die zich hun hele leven nog niet hebben kunnen uiten. Er was een Marokkaanse man die al 15 jaar in Nederland was, maar slechts beperkt kon gebaren. Hij zat helemaal in zichzelf gekeerd in een rolstoel. Bij ons kwam hij los. Hij heeft zelfs eigenstandig de hele werkplaats wand gemaakt, die iedereen bewondert. Dat deed hem heel goed. Een man uit Bhutan vóelde ik schreeuwen, dat had hij zichzelf geleerd en hij dacht dat hij sprak. Toen hij gebarentaal leerde en onder doven kon zijn, werd hij veel meer ontspannen. Gezien en gehoord worden, kunnen kiezen uit nuttig werk, de ruimte en het buiten zijn, zijn allemaal kernwaarden die wij sterk voelen en naleven.”
Financiën
Ook al kan het dus nog veel erger, ook in Nederland vinden Jochem en Evita veel zaken nog slecht geregeld. Het niet gezien en gehoord worden omdat gebarentaal ontbreekt is daarbij het ergste, maar ook op het gebied van financiën, arbo en veiligheid zijn er issues. “Ik ben heel veel tijd kwijt om te voldoen aan alle wetten en regels via het kwaliteitskeurmerk, omdat ik alles moet vertalen van gebarentaal (met een eigen grammatica red.) naar geschreven Nederlandse taal.”
“Ook hebben sommige van onze deelnemers een verkeerde Wlz-indicatie gekregen, bijvoorbeeld voor een lichamelijke beperking terwijl dat een zintuigelijke beperking moet zijn. Het rechtzetten hiervan kost bergen tijd. Bij ons komen vooral mensen die daarnaast een verstandelijke beperking hebben. De ene gemeente snapt wel wat er nodig is voor onze doelgroep, de andere niet. Bij de gemeente Amersfoort zijn er twee deelnemers met een goede indicatie en twee met een onjuiste, daaruit blijkt maar hoe ingewikkeld het blijkbaar is. En dit recht zetten kan niet.”
Aanpassingen werkvloer
Op de werkvloer zijn ook aanpassingen nodig. “Wij doven zijn heel visueel ingesteld, dus de verlichting is belangrijk. We hebben zoveel mogelijk daglicht in de werkruimten, en lampen van boven. Kunstlicht van opzij kan erg verstorend werken. Er is ook méér licht nodig dan horende mensen gewend zijn, zodat we alle mimiek ook kunnen volgen. Het is daarom ook belangrijk dat mensen tegenover elkaar werken en nooit naast elkaar. Ook ramen zijn erg belangrijk. Er moet overzicht zijn, want doven horen iemand niet aankomen. Op een boerderij moeten er daarom zoveel mogelijk ramen zijn.”
In de houtwerkplaats zijn naast voldoende licht en doorkijkramen nog meer aanpassingen gedaan. Wanneer een zaagtafel draait, brandt er automatisch een rood licht dat dit aangeeft. Het geluid wordt immers niet gehoord. Staat iemand te zagen, dan mag hij niet aangetikt worden (dat is onder doven een gebruikelijke manier om elkaar te roepen red.) want daar kan hij van schrikken. In de nieuwe ruimten komen ook brandalarmsystemen met licht naast geluid. En de huisregels, ontruimingsschema’s en weekschema’s worden zo veel mogelijk met foto’s, plaatjes of (gebaren)picto’s weergegeven. “Tekst kan wel, maar is een soort tweede taal en die is voor veel doven lastig.”, gebaart Jochem.
Alles in beeld brengen voor kwaliteit
In het belang van alle doven op zorgboerderijen wil Jochem de kwaliteitsaspecten allemaal in kaart brengen. “Dat is best een karwei, maar past wel bij de driejaarlijkse audit voor het Keurmerk die eraan komt. Als ik dat in het najaar af heb deel ik het met liefde.”
De Federatie vindt de kernwaarde gezien én gehoord worden ook heel belangrijk en roept zorgboeren die doven en slechthorende ontvangen daarom op om goed na te gaan of deze kernwaarde wel echt door alle deelnemers wordt ervaren. “Eén of twee keer per week een doventolk is hiervoor niet genoeg”, zegt Maya de Wilde van de Federatie. “Jochem en Evita kunnen heel goed duidelijk maken wat er nodig is voor een dove om zich echt gezien en gehoord te voelen. Zij delen hun ervaringen en inzichten graag en wijzen er op dat de Nederlandse Gebarentaal (NGT), sinds 1 juli 2021 erkend is als officiële taal.”
Meer informatie:
Mocht je graag meer willen weten of heb je vragen over het werken met doven op je eigen zorgboerderij, dan mag je hiervoor contact opnemen met Jochem. Je kunt daarvoor een mail sturen naar info@gebarenboerderij.nl. Het beste is om een afspraak te maken en met behulp van een tolk persoonlijk in gesprek te gaan. Mocht Jochem veel reacties krijgen, dan zal de Federatie het stokje van Jochem overnemen en samen met Jochem een kennisbijeenkomst organiseren.