De zorglandbouw ontwikkelt zich snel: er komen steeds meer zorgboerderijen bij en bestaande zorgboerderijen worden groter. Tegelijkertijd wordt het steeds moeilijker om zorgboerderij te zijn of te worden: er zijn veel regels, veel kwaliteitseisen en lastige aanbestedingen. Een goed moment om na te denken over de visie op de zorglandbouw van de toekomst.
De Federatie Landbouw en Zorg ontwikkelt daarom een overkoepelend kwaliteitskader. Een kwaliteitskader is een serie afspraken over de manier waarop je zorg wilt leveren en hoe je de kwaliteit daarvan borgt. Het kwaliteitskader voor de zorglandbouw geeft zorgboeren houvast om zorg te verlenen die past binnen de regels, zonder dat het te ingewikkeld wordt of te ver af komt te staan van het leven op de boerderij.
Want juist dat gewone boerenleven wordt zo ontzettend door deelnemers gewaardeerd, dit is waar de kracht van de zorglandbouw ligt. Binnen het kwaliteitskader wordt deze ‘kracht van de zorglandbouw’ beschreven aan de hand van negen kernwaarden, zoals ‘Ik word gezien en gehoord’ of ‘Ik kan kiezen uit nuttig werk’.
Perspectief deelnemer centraal
Het kwaliteitskader gaat dus uit van het perspectief van de deelnemer. Op 4 oktober was er een mee- en bijpraatsessie over het kwaliteitskader waar 63 zorgboeren aan meededen, onder wie ook zorgboeren die niet bij de Federatie zijn aangesloten. De deelnemers waren heel betrokken en er waren goede toevoegingen. Er is duidelijk te merken dat de zorgboeren de concrete omschrijving van de kernwaarden een welkome aanvulling vinden voor de invulling van de zorg en voor het aan de buiten wereld laten zien waar de kracht van de zorgboerderij in zit.
Hoe de zorgboer de kernwaarden invult, mag verschillen. “Het wordt geen keurslijf”, zei directeur Maarten Fischer. “We hebben juist gezocht naar een manier die aansluit wat we als sector doen, en wat bij ons past als een manier om te blijven leren. En de insteek is ook dat het richting Gemeenten, Zorgkantoren en andere partners de meerwaarde en kwaliteit van zorgboerderijen duidelijker en sterker maakt.” Kwaliteitsmedewerker Maya de Wilde legde uit dat in het kader ook principes zijn opgenomen waarin wordt beschreven wat de rol van de zorgboer en zorgboerderij is bij het vormgeven van de kernwaarden.
In het kwaliteitskader staat omschreven hoe zorgboeren ervoor zorgen dat de kernwaarden op hun zorgboerderij een plek krijgen. Tijdens het de mee- en bijpraatsessie werden hierover verschillende polls gehouden. Hieruit bleek bijvoorbeeld dat zorgboeren de persoonlijke zorg op maat voor de deelnemers een van de belangrijkste voorwaarden vinden van het goed functioneren van een zorgboerderij. Daarnaast bleek dat 24% van de zorgboeren de meeste tijd besteedt aan de borgring leren en reflecteren. Het belangrijkste aspect van het nieuwe kwaliteitskader is volgens de zorgboeren dat iedereen zich bewust wordt van zijn kernwaarden. De laatste poll ging over betrokkenheid bij het project. 76 % voelt zich betrokken.
Ook voor de bijpraatsessie waren er veel gesprekken met zorgboeren. Directeur van de Federatie Landbouw en zorg Maarten Fischer: “We hebben ons oor goed te luister gelegd om scherp te krijgen wat de zorgboerderijen nu uniek maakt, en daar komen prachtige dingen uit. We weten nu precies welke dingen van belang zijn voor mensen. Misschien leggen we met het kwaliteitskader niet alleen de basis voor de zorgboerderijen, maar kunnen we ook juist de reguliere zorg inspireren om de beste kwaliteit te leveren, zonder ten onder te gaan aan regelzucht. Het kwaliteitskader gaat geen eenmalige papieren afspraak zijn, maar een cultuur omschrijven van zaken bespreken en van elkaar leren. Vandaar dat in het nieuwe kwaliteitskader de focus ligt op luisteren naar deelnemers, intervisie op en tussen zorgboerderijen en een landelijke academie voor scholing en onderwijs.”
De komende maanden wordt in pilots getest of de uitgangspunten van het kwaliteitskader en de plannen rond scholing zo werken als is bedacht. De informatie uit de bijpraatsessie en de pilots wordt gebruikt om het kwaliteitskader verder bij te schaven. Het is de bedoeling dat het kader in het voorjaar van 2022 af is. “Maar helemaal af zal het nooit zijn”, zegt Maarten Fischer. “Ook het kwaliteitskader zelf zal zich altijd moeten blijven ontwikkelen.”
Achtergrond kwaliteitskader
Met steun van ZonMW en meerdere regionale leden van de Federatie is in 2020 een project gestart met de naam ‘Kracht van de Zorglandbouw’. Dit project wordt uitgevoerd onder begeleiding van een stuurgroep en ook belangrijke partijen (stakeholders) zoals het ministerie van VWS, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Zorgverzekeraars Nederland en het Zorginstituut zijn hierbij betrokken.
In de beginfase zijn stakeholders, zorgboeren en deelnemers geïnterviewd en zijn onder hen enquêtes afgenomen. Jan Hassink van Wageningen University & Research heeft literatuuronderzoek gedaan. Studenten hebben onder zijn begeleiding vervolgens het onderzoek afgerond door deelnemers te interviewen. Het resultaat van dit onderzoek is een heldere beschrijving van de ‘Kracht van de zorglandbouw’ met negen kernwaarden die belangrijk zijn voor deelnemers.
De kernwaarden ‘Ik word gezien en gehoord’ en ‘Ik kan kiezen uit nuttig werk’ staan voor de geïnterviewden bovenaan. Uit aanvullend onderzoek onder mensen met dementie blijkt dat ook twee andere kernwaarden erg belangrijk zijn: ‘Ik beweeg veel’ en ‘we eten samen gezond’. Verder bleek uit het onderzoek dat er nauwelijks verschillen zijn in waardering tussen grote of kleine zorgboerderijen. Ook is er geen verschil in waardering tussen specifieke soorten boerderijen, zoals veehouderijen versus kwekerijen. In alle gevallen is de relatie met de begeleiding en andere deelnemers het belangrijkst, wat zich ontspannen ontwikkelen kan door samen nuttig bezig te zijn.
De Special over het kwaliteitskader vind je hier.
Een mooi voorbeeld van hoe een zorgboerderij zich bewust wordt van de kernwaarden vind je hier.