De multifunctionele landbouw is inmiddels goed voor een omzet van 1,68 miljard euro. Ruim een derde (37%) van de agrarische bedrijven pakt ook andere activiteiten op zoals zorglandbouw, boerderijverkoop, kinderopvang, natuurbeheer of recreatie. In 2020 was de omzet nog 1 miljard euro, in drie jaar is er dus een stijging van 68%. Toen had 30% van de ondernemers een neventak. Dit blijkt uit de nieuwste publicatie Kijk op multifunctionele landbouw door Wageningen Universitit & Research.
In het rapport is te lezen dat de zorglandbouw een omzet van 450 miljoen laat zien op 1300 bedrijven. In 2020 was de omzet 315 miljoen euro. Het aantal bedrijven is met 1300 gelijk gebleven. Eind 2023 waren ongeveer 960 locaties aangesloten bij de Federatie Landbouw en Zorg: een toename van circa 7% ten opzichte van 2020. Anno januari 2025 zijn het 952 zorgboerderijen.
Ook de niet bij de Federatie aangesloten bedrijven (naar schatting 340 zorgboerderijen) hebben voor een groot deel een andere vorm van certificering. Dit wordt in toenemende mate gevraagd door financiers van de zorg, in het kader van een verdere professionalisering van de zorgverlening.
Onderzoekers concluderen dat er veel interesse is van nieuwe starters die zich oriënteren op zorglandbouw, dit merkt ook de Federatie. Van de geïnteresseerde potentiële nieuwkomers start uiteindelijk maar een beperkt deel een zorgbedrijf. Dit zijn in toenemende mate ondernemers met een zorgachtergrond, en in mindere mate ondernemers afkomstig uit de agrarische hoek. Het zijn vooral de kleine bedrijven met een beperkt aantal deelnemers die zijn gestopt. Genoemde redenen hierbij zijn de te kleinschalige omvang, oudere stoppende ondernemers en veranderende wet- en regelgeving.
De toename in omzet is voor een groot deel te verklaren doordat de zorgverlening de afgelopen jaren nadrukkelijk is verschoven naar zwaarder en intensiever, vallend onder de WLZ. Dit gaat ten koste van de inkomsten uit de Jeugdwet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO).
Naast dat er zwaardere zorg wordt geleverd, spelen ook inflatie en meer woonzorg (7x24 uur) een rol. Maar ook door zorg te bieden aan gemiddeld meer deelnemers, een stijging van naar schatting 20% ten opzichte van 2020 naar circa 36.000, mede door de gestegen maatschappelijke vraag en ‘effectiever ondernemen’, groeide de omzet. Er zijn zelfs wachtlijsten.
Kanttekening hierbij is dat de afgelopen jaren de kosten van personeel, energie en voedsel ook flink zijn gestegen. Dit drukt te winst. De gemiddelde omzet per zorgboerderij wordt geschat op ongeveer 345.000 euro. De spreiding in omzet tussen bedrijven is nog steeds groot; dit komt door de diversiteit tussen zorgbedrijven in omvang (aantallen deelnemers), type zorg, maar ook door ondernemerskwaliteiten, aldus de onderzoekers.
Professionalisering en specialisering
De zorgzwaarte van cliënten neemt steeds verder toe. Dit is zowel te zien bij ouderen als bij de meer psychiatrische/psychosociale zorg (waaronder jeugd). De zorgboerderijen zijn in toenemende mate gespecialiseerd met een focus op jeugd, arbeids(re)integratie, verslavingszorg, dementie of verstandelijke beperking. De behoefte aan specialistische jeugdzorg en met name ouderenzorg lijkt nog verder toe te nemen.
De specialisatie van zorgboerderijen op bepaalde typen zorg voor bepaalde doelgroepen zal naar verwachting verder doorzetten. Veel aandacht wordt besteed aan scholing en kwaliteitskaders. Ook aan de kant van de aanbesteders zien we in de afgelopen jaren een verdergaande concentratie plaatsvinden.
De zorglandbouw staat de komende jaren voor verschillende uitdagingen, zoals veranderende publicatieverplichtingen, strengere eisen aan rapportage, kwaliteit en duurzaamheid (Rabobank, 2023).