Op jeugdzorgboerderij Swaenesteyn in Hazerswoude kwamen 8 februari enkele jeugdzorgboeren, Niels Reinders van jeugdzorg aanbieder Tobas-Somnium, onderzoekers Jan Hassink van Wageningen Research, Ronald de Meyer van Praktikon, Jan Willem Veerman van Radboud Universiteit en Marion van Binsbergen van het Kohnstamm instituut. Trees van der Maat, Maria de Ruiter en Josien Stringer van Landzijde, Harriet Gijsbertsen van de Eleven Floawers Foundation en Tjitske Ypma namens de Federatie bij elkaar. Ze bespraken de voortgang van het onderzoeksproject ‘Iedereen binnenboord door de inzet van de groen leeromgeving’, sinds eind 2021 tot end 2023. Ook werden actuele ontwikkelingen in onderwijsland en wensen gedeeld.
Het onderzoek is in volle gang. Er zijn nu ruim 50 leerlingen die gevolgd worden en er komen er nog een paar bij. 18 van hen zijn nu drie keer bevraagd. Uit de door leerkrachten verstrekte gegevens blijkt dat veel kinderen ernstige emotionele en gedragsproblemen vertonen, bijna driekwart heeft 2 tot 5 diagnoses (o.a. angst, agressie, adhd), vaak in combinatie met ernstige leerachterstanden en een licht verstandelijke beperking. Ook uit de ingevulde vragenlijsten blijken veel kinderen ernstig probleemgedrag te hebben: dat neemt af tijdens de boerderij periode, maar verdwijnt niet. Het gaat geleidelijk beter met de kinderen, vlak voor ze weer naar school gaan vindt er een sprong plaats.
De aanwezigen hadden nuttige aanvullende vragen en opmerkingen. Zo was er de suggestie ook nog kwantitatief onderzoek te doen door te tellen hoeveel leerlingen zijn gestart op de betreffende onderwijs-zorgboerderij sinds het onderzoek begon , hoeveel er zijn uitgestroomd en hoeveel er daarvan nog op school zitten.
Wat de werkzame elementen zijn was een vervolgvraag. Jan Willem Veerman had hiervoor een model bedacht van inhoud, structuur en context. Oftewel: de aanpak/persoon, de boerderij zelf en de relaties met ouders, scholen en samenwerkingsverbanden. Hier was nog wat discussie over maar het model was voor de onderwijs-zorgboeren voldoende om hun input op in te vullen. Dat gaan ze de komende tijd doen.
Vervolgonderzoek naar lange termijn effecten
Voor vervolgonderzoek wordt ingezet op het langer volgen van de leerlingen nadat ze weer in het onderwijs zijn ingestroomd, zodat ook langere termijn effecten zichtbaar worden. De landing van kinderen en jongeren in hun oude systeem is daarbij cruciaal.
De onderwijs-zorgboeren zijn blij dat er ook naar de lange termijn gekeken wordt. Zij zetten zelf ook in op systeemveranderingen rondom het kind/de jongere zelf. Paulien Rutgers van De Klimop: “Ik ga alleen met een kind aan de slag als de ouders mee willen doen. Het systeem is super belangrijk.” Paulien zet ook altijd in op een samenwerking met gemeente en onderwijs, maar dat gaat niet altijd even soepel. Gemeenten willen vanuit zorg wel financieren, maar scholen willen geen budget kwijt aan de onderwijs-zorgboerderij.
Bij Landzijde zijn er alleen arrangementen die vanuit school zijn ingezet. “Buitengewoon leren is vanuit samenwerkingsverbanden en scholen ontstaan, met zorgboerderijen van Landzijde als locaties. Hierdoor is het onderwijs super betrokken”, vertelde projectleider Trees van der Maat.
Wat alle onderwijs-zorgboeren opvalt is dat de problemen van kinderen en jongeren groter zijn geworden. “De indicaties vragen nu bijna allemaal om 1:1 begeleiding”, zei zorgboerin Adriënne Hoogeboom van Swaenesteyn. Haar man Bert: “We hebben minder kinderen en meer personeel.” Maria de Ruitervan Landzijde beaamde het ook: “Het lijkt wel of er meer jongeren vastlopen. We krijgen momenteel veel aanmeldingen voor overbrugging naar zwaardere behandeling.”
Niels Reinders van Somnium vertelde dat ze 6 locaties hebben die met groen te maken hebben. Hun ideaal is om in elke Limburgse gemeente een groene buitenplaats voor kinderen te hebben. “We hebben locaties zoals een wijngaard, een kinderboerderij en een fruitteeltbedrijf. Hier doorlopen we in opdracht van het samenwerkingsverband met kinderen vaste stappen. De eerste is altijd om prikkels weg te nemen. Daarna gaan we bewegen, sociale vaardigheden leren en als laatste stap toewerken naar een terugkeer naar school. Dit werkt goed.”
Het onderwijs kijkt mee met Somnium maar is niet op locatie. Wel vallen de lessen onder verantwoordelijkheid van de leerkracht van de school waar het kind vandaan komt. Leerlingen staan meestal ingeschreven op het speciaal onderwijs. Als het niet werkt met school schakelen we de onderwijsconsulent in.”
Experimenteerfase
In december zijn 80 onderwijs zorgarrangementen gestart in een experimenteerfase. Driesje Boeve van Natuurkr8 (was niet aanwezig) is ingeloot, een paar andere zorgboeren hebben het nog geprobeerd maar kregen niet alle benodigde partijen mee. Hoopvol is daarnaast het initiatief Met Andere Ogen, van het ministerie, waarin het kind meer stem krijgt. Paulien Rutgers zit in de klankbordgroep.
De wens van onderwijs-zorgboerderijen is dat ze als voorziening betaald gaan krijgen in plaats van een vergoeding per kind. “Dan heb je niet zoveel gedoe rondom 1 kind, en kun je meer kinderen helpen.” Bij Landzijde worden nu plekken uit NPO gelden (corona herstel gelden voor het onderwijs) betaald.
Tenslotte werd het probleem van de HBO eis nog aangekaart. Officieel moeten medewerkers in de jeugdzorg een HBO-opleiding hebben. Dat blijkt in de praktijk niet haalbaar omdat ze niet te vinden zijn. Volgens Jan Hassink zijn er gemeenten die daarom uitzonderingen maken, en biedt de SZZ haar leden aan om onder SZZ paraplu te opereren.
De middag was dankzij de kennis en ervaringen van de deelnemers zeer interessant. Tegen de achtergrond van de dynamische wereld van de ontwikkelingen in de jeudgzorg en in het onderwijs en het verbinden van onderwijs en zorg weten onderwijszorgboeren heel wat kinderen verder te helpen. Het is te hopen dat hun stem luider gaat klinken. Eleven Floawers foundation biedt in elk geval haar hulp aan. Binnenkort worden er met hun ondersteuning vervolg projecten opgestart.