De Federatie Landbouw en Zorg wil graag van onderwijs-zorgboeren (bij Federatie aangesloten en niet-aangesloten) weten hoe ze denken over een aanvullend kwaliteitskader voor de onderwijs-zorgboerderij. Hiertoe is een poll opgezet, die je het beste kunt invullen na het lezen van dit artikel. Dit kwaliteitskader moet helpen om het fenomeen onderwijs op de zorgboerderij beter uit te dragen en te zorgen voor het bestendigen van de deugdelijke kwaliteit.
Aanleiding: meer dan 100 zorgboerderijen verzorgen ook (een vorm van) onderwijs op de zorgboerderij. Zij vervullen hiermee een belangrijke functie: regelmatig worden thuiszitters (minstens 20.000 in Nederland) toch weer teruggeplaatst op school, waarmee hun toekomstperspectief positief beïnvloed wordt.[1]
De beeldvorming rondom de onderwijs-zorgboerderij is niet altijd even positief. Soms wordt de opkomst geframed alsof het een nieuwe markt is die zorgboeren graag aanboren. Dit terwijl de financiering een van de grootste knelpunten is[2].
Er is vanuit het ministerie van OC&W aandacht voor het groeiend probleem van thuiszitters en mogelijke oplossingen. In een project zijn kleinschalige onderwijs-zorgarrangementen een jaar lang onder de loep genomen (tot mei 2022). Hier waren ook twee zorgboerderijen bij. Nu is het vervolg: de experimenteerfase gestart, zie het artikel elders in deze nieuwsbrief.
Waar zit het probleem?
Zorgboeren werken vaak vanuit een open houding naar kinderen en kijken gaandeweg naar wat er nodig is en gaan gaandeweg met werkzame elementen (waaronder methodieken) aan de gang. Een van de genoemde knelpunten door zorgboeren[4] in de Proeftuinen is, dat het moeilijk is te voldoen aan de gestelde doelen in de korte gefinancierde periode.
Daarnaast zit er een taal- en cultuurverschil tussen de onderwijswereld en de zorgwereld. Onderwijs-zorgboeren proberen die te overbruggen. Het aanbod van onderwijs-zorgboeren sluit aan bij een groeiende vraag naar passend onderwijs, waarbij maatwerk centraal staat.
Waar het brede zorgaanbod van zorgboerderijen bij velen al onbekend is, is het onderwijsaanbod op de zorgboerderij vaak helemaal buiten beeld. Alleen zorgboerderijen die in nauwe samenwerking met bijvoorbeeld een school opstarten, kunnen automatisch rekenen op erkenning. Al blijft het daarbij soms ook nog een uitdaging samenwerkingsverbanden en gemeenten te laten aanhaken.
Naar een oplossing
Een belangrijke helpende factor zoals geïdentificeerd in het Proeftuinen project[3], is het hebben van een herkenbaar verhaal:
In de begeleiding van de proeftuinen is gebleken dat een aantal factoren helpend zijn. Het
helpt om een herkenbaar verhaal te hebben, waarin de toegevoegde waarde voor het kind
van het initiatief duidelijk wordt gemaakt, met woorden die de (diverse) partners
begrijpen. Dat helpt om partners de meerwaarde van het initiatief duidelijk te
maken. Het helpt als duidelijk wordt gemaakt wat de dienstverlening in het OZA voor
het kind, bezien vanuit de leefwereld van het kind, oplevert (de why van het OZA).
Het heft de ogenschijnlijk tegenstrijdige doelformulering vanuit de systeemwereld
van de verschillende partners op. Het verhaal wordt verteld vanuit de bedoeling voor
het kind.
Uiteindelijk bevat de rapportage van het proeftuinen project een aanbevolen ‘Stappenplan’ OZA’s (p 4). Hierin is een duidelijk plan van aanpak nodig, inclusief doelgroep, expertisevraag, middelen en planning.
Kwaliteitskader
Directeur Maarten Fischer: “Onderwijs-zorgboeren zelf kwamen bij ons met de mededeling, dat ze graag afspraken willen maken over wat een onderwijs-zorgboerderij is, en waar ze voor staan. Dat hebben wij wat onderzocht, en zijn begonnen met de kennisclip. Nu willen we verkennen of het wenselijk is om een stap verder te gaan, met bijvoorbeeld een kwaliteitskader of keurmerk. Dit zou de onderwijs-zorgboerderij kunnen helpen om de buitenwereld meer inzicht te geven in de werkwijze van de onderwijs-zorgboerderij en op die manier voldoen aan de gedachte achter het OZA stappenplan (behoefte aan grip).
Waar vanuit de Federatie goed aan kan worden bijgedragen, is het maken van het herkenbare verhaal met taal uit alle drie werelden (van zorgboerderij, van zorg en van onderwijs). Net zoals het kwaliteitskader voor de zorglandbouw taal geeft aan de werkzame elementen van de zorglandbouw, zou een kwaliteitskader voor de onderwijs-zorgboerderij de werkzame elementen voor onderwijs op de onderwijszorgboerderij kunnen benoemen, volgens de opbouw van het OZA-stappenplan met een verdieping bij de werkzame elementen (in het hoofdstuk OZA bouwen). Hiervoor dient het recente onderzoek ‘Iedereen aan boord door de inzet van de groene leeromgeving’ als basis, aangevuld met informatie uit de kennisclip, eerdere onderzoeken en de netwerken (zie andere artikel).
De status van zo’n kwaliteitskader zal nog moeten worden bekeken. Omdat het ontstaat vanuit de behoefte om naar buiten toe te laten zien wat we doen, zal het ook naar de buitenwereld toe worden gecommuniceerd. Het kwaliteitskader voor de zorglandbouw is inmiddels door verschillende overheden geaccepteerd en geïmplementeerd in het Kwaliteitskeurmerk. Wat een kwaliteitskader voor de onderwijs-zorgboerderij zal betekenen, moet zich in de toekomst bewijzen. Transparantie bieden over de kwaliteit is in elk geval het streven.
Om te onderzoeken of onderwijs-zorgboeren zich kunnen vinden in zo’n aanpak, hebben we een kleine poll gemaakt. Laat je ook je stem horen?
Hoe verder?
We vinden het belangrijk om alleen iets te ontwikkelen als daar ook behoefte aan is. Daarom deze poll. Als een ruime meerderheid van de respondenten aangeeft voor zo’n kwaliteitskader te willen gaan, dan gaan wij dat verder uitwerken en betrekken wij daarbij mensen vanuit de onderwijs-zorg wereld. Daarbij dankbaar gebruik makend van wat er al is.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Dit werd opnieuw kwantitatief onderzocht in het NRO project Iedereen binnenboord door de inzet van de groene leeromgeving, maar bleek ook al uit gegevens van individuele onderwijs-zorgboeren en het onderzoek naar werkzame elementen van Buitengewoon leren
[2] P 10 https://www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl/wp-content/uploads/2022/06/Eindevaluatie-Proeftuinen-OZA.pdf
[3] https://www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl/wp-content/uploads/2022/06/Eindevaluatie-Proeftuinen-OZA.pdf
[4] P.38 https://www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl/wp-content/uploads/2022/06/Eindevaluatie-Proeftuinen-OZA.pdf