Marc Boersma runt met zijn partner Hans Mullink sinds 2015 zorgboerderij Zigtrijk in Brummen. Inmiddels hebben ze ook een locatie in Eerbeek en een locatie in opbouw in Lochem. Het gebouw in Brummen is na de oorlog omgevormd van landhuis tot boerderij, nu is Zigtrijk een plek voor diverse activiteiten én voor rust. Mensen met dementie, met een verstandelijke beperking en mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn er welkom.
“Ik vind het heel belangrijk dat wij activiteiten aanbieden die aansluiten bij wat mensen zelf het liefst willen. Dat kan van alles zijn: tekenen en schilderen, tuinieren, plantjes stekken, stallen uitmesten of lekker buiten zitten. 1 ding staat vast: we koken samen iedere dag een verse warme maaltijd. Daar nemen we de tijd voor, het staat centraal. Samen gezond eten is dus een belangrijke kernwaarde.”
Van instelling naar eigen zorgboerderij
Marc is opgeleid als psycholoog en werkte in een woonzorg instelling in Utrecht, toen hij door een vriendin gewezen werd op het fenomeen zorgboerderij. Zij had er voor haar moeder een goede plek gevonden. Marc en Hans waren net aan het bedenken wat ze met de vrij te komen ruimte zouden kunnen doen in de andere helft van het gebouw.
“Ik ben op aanraden van die vriendin twee maanden een dag in de week mee gaan lopen op een zorgboerderij in Varsseveld, en dat sprak me erg aan. Het was daar heel anders dan in een zorginstelling. Meer zoals in het gewone leven, maar dan in Frankrijk waar ieder samen luncht en oma ook nog meedoet. ‘Het is op de boerderij net als in het gewone leven’ vind ik dan ook een belangrijke kernwaarde, mits we er ‘in Frankrijk’ aan toevoegen”, grapt Marc.
Na het maken van een bedrijfsplan en het aanpassen van het gebouw, begon Zigtrijk met een bezoekje van elders wonende ouderen, als testgroep. “Ze kwamen hier koken en eten. De begeleider verklaarde me voor gek dat ik zoveel maakte, maar alles ging schoon op. Gewoon verse boontjes, een gehaktbal en aardappeltjes, samen klaar gemaakt en opgegeten. De bezoekers gaven wat tips over het aanpassen van de wastafel en toilet en toen konden we van start gaan.”
Dat het eten zo belangrijk is blijkt ook tijdens het interview. Mensen zitten samen in de keuken, een van hen roert in de soep. Al om 11.15 uur, terwijl er om 13 uur pas gegeten wordt. “Het is gewoon gezellig zo.” De rest van de ruimte is opgedeeld in kamertjes en hoekjes, waar goed over nagedacht is. “We hebben een serre waar mensen graag tekenen of schilderen. Erachter is een werkruimte voor iemand die graag kralen telt, wat wij gebruiken voor het maken van vliegengordijnen. Het is tevens zijn rusthoekje. In de tuin werken mensen met een verstandelijke beperking, mensen met een psychische kwetsbaarheid en vitale mensen met dementie.
“Ik had geleerd dat je die doelgroepen niet moet mengen, maar het pakt heel goed uit. Dat kwam bij toeval aan het licht toen Hans de tuinman een keer in de keuken kwam tijdens het eten. Zijn verhalen deden de mensen goed, er kwam wat leven in de brouwerij. Sindsdien eten we samen.”
Creatief inspelen op ieders behoefte
Wel is het nog zo dat mensen met een verstandelijke beperking eigenlijk alleen buiten werken en mensen met dementie meer binnen zijn, maar ieder is vrij om te kiezen. “Dat is voor mij ook een hele belangrijke kernwaarde, dat mensen zelf mogen aangeven wat ze willen. Ze worden gezien en gehoord doordat wij goed kijken en luisteren en bevragen waar hun hart ligt.”
“Zo was er een voormalige marketing manager die dacht dat we een soort gaarkeuken waren met gratis eten. Hij meende dat we er failliet aan zouden gaan en begon advies te geven. Dat hoorde ik serieus aan en het ging ook een tijdje goed, maar toen hij merkte dat er niks mee gedaan werd was hij teleurgesteld. Toen ben ik hem gaan uitdagen door hem te vragen mee te lezen met plannen rondom een reeds bestaand beleidsstuk over recreatie in de Achterhoek. Dat sloeg aan, hij ging er serieus mee aan de slag en voelde zich weer waardevol.”
Marc weet dat veel mensen toehoorder zijn en sommige praters. “Daar houden we rekening mee bij de indeling van de groepen, je hebt van elk wat nodig. Ook zijn er mensen die graag in een stoel zitten in dezelfde ruimte, maar niet per se mee hoeven te doen in de gesprekken. Die geven we een stoel in een hoek. Het gebruik van de kachel gaat helaas niet meer, want dat is toch te gevaarlijk. Wel jammer, want er was een gast die heel erg genoot van een middagje bij het vuur. Omdat hij thuis altijd zoveel moest.”
Over van alles wordt nagedacht, tot in de details. “Bij het eten scheppen we niet op, maar laten mensen elkaar dingen aangeven en opscheppen. Dat is ook beweging: rekken en strekken. Na de lunch zetten we een sjoelbak neer, waar ieder ook even van in beweging komt en het hoofd gebruikt bij het tellen.” In de tuin rijdt locatiemanager Merijn rond op een grasmaaier. Niet omdat het gras lang is. “Zo houd ik overzicht zonder dat mensen het idee hebben dat ik ze in de gaten houd.”
In Lochem gaat een wel heel bijzonder project van start: een kunstatelier, voor echt kunstmakers. “Mensen met een zorgvraag zijn vaak de grootste kunstenaars. Ik wil dat dit gewaardeerd wordt. Mensen geven bakken met geld uit aan kunst, waarom niet aan kunst van een van de deelnemers? Die daar dan ook echt voor kunnen worden beloond. Dit project staat nog in de kinderschoenen, maar we zijn als Federatie erg benieuwd hoe het uitpakt en komen graag nog een keer terug.