Als iemand zich niet veilig voelt op het werk, of slachtoffer wordt van pesten, buitensluiten, agressie, discriminatie of (seksuele) intimidatie, dan heeft dat vaak ernstige gevolgen voor het slachtoffer, maar ook voor de omgeving en de goede naam van de zorgboerderij. Om dit soort situaties te voorkomen en de ernst te beperken is het belangrijk dat iedereen een veilig plek heeft om dit te bespreken. Voor deelnemers is er de onafhankelijke vertrouwenspersoon, maar ook personeelsleden, stagiaires en vrijwilligers moeten ergens terecht kunnen. Voor deze groep kan het een hele grote of te grote stap zijn om signalen met de zorgboer, die ook hun werkgever en de eigenaar van het terrein is, te bespreken. Er is namelijk altijd een soort afhankelijkheids- en/of machtsverhouding ten opzicht van de zorgboer. Een onafhankelijke vertrouwenspersoon kan die drempel verlagen. Iris Voorbergen van Stigas is zo’n onafhankelijk vertrouwenspersoon, die op zorgboerderijen deze rol vervult.
Ook in haar functie van Preventieadviseur (waarin ze zorgboeren helpt met de risico-inventarisatie) praat ze met zorgboeren over dit onderwerp. Als onderdeel van de risico-inventarisatie inventariseert ze of er een onafhankelijke vertrouwenspersoon is, bij wie medewerkers terecht kunnen met hun verhaal. “Ik hoor wel eens dat de vertrouwenspersoon de vrouw van de baas is of een andere betrokkene, dat werkt natuurlijk niet.” In zo een geval is er altijd sprake van een machtsverhouding. Ook kijkt ze naar wat er na een melding gebeurt. Is het duidelijk voor melder dat de melding vertrouwelijk wordt behandeld en dat hij/zij de regie houdt? Ook kijkt Iris of er duidelijke regels omtrent gedrag zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een gedragscode of huisregels. En of de manager/eigenaar een duidelijk ‘zero tolerance’ beleid hanteert. “Deze en andere stress veroorzakende problematiek hoort standaard op de agenda te staan bij groepsmomenten en bij functioneringsgesprekken..”
Vanuit de voor vertrouwenspersonen aangesloten zorglandbouw heeft Iris tot op heden nog geen meldingen over ongewenst gedrag ontvangen. Wel komen er wel eens meldingen uit de andere agrarische sectoren waarin ze werkt. “De aandacht voor het onderwerp is toegenomen door andere andere de #metoo acties en de misstanden bij The Voice. Meer mensen doen hun mond open, al zullen ons niet alle incidenten bereiken. Waarom er vanuit de zorglandbouw bij mij geen meldingen komen weet ik niet. Wellicht dat het sociale karakter en de kleinschaligheid een rol spelen.”
Hoge drempel
“Dat is inderdaad mooi”, zegt Maarten Fischer, directeur van de Federatie, “maar daar schuilt ook een risico. Eigenaren van een zorgboerderij zijn vaak zo sterk aanwezig en verweven met het bedrijf, en ook vaak echt met ziel en zaligheid, dat de drempel om zorgen te uiten hoog is- en zeker als die de zorgboer zelf aan gaan. Dan is het dus heel belangrijk dat er onafhankelijke vertrouwenspersonen beschikbaar zijn. Helaas komen wij situaties tegen waarin door dit risico situaties niet of te laat aan de orde worden gesteld, en daarom vragen wij hier aandacht voor.”
“Voor ons als zorgboerderijen is het belangrijk om ons bewust te zijn van de risico’s en dat er ook misstanden in onze branche kunnen voorkomen. Een vertrouwenspersoon kan hierbij helpen. Als er ruimte is om veilig te melden, krijg je als zorgboer zicht op je ‘blinde vlekken’ en kun je ziekte, ernstige incidenten en persoonlijk leed voorkomen.”
Wil je ook graag een aansluiting voor een vertrouwenspersoon, zoals Iris of één van haar collega’s? Dit kost bij Stigas bij minder dan tien medewerkers € 100,- per jaar. Daarvoor vindt een persoonlijke kennismaking plaats en kunnen je medewerkers bij deze vertrouwenspersoon terecht. Als werkgever ontvang je een geanonimiseerde jaarrapportage. En verder zijn er natuurlijk ook andere aanbieders van vertrouwenspersonen, en andere manieren om dit in te vullen. Belangrijk is wel dat het voldoende onafhankelijk is, en iedereen zich echt vrij voelt om zorgen vroegtijdig te kunnen .